Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam với tổng mức đầu tư ước tính khoảng 1,7 triệu tỷ đồng (67 tỷ USD), kéo dài 1.541 km đi qua 20 tỉnh, thành phố tiếp tục là tâm điểm chú ý của nhiều doanh nghiệp trong nước.
Tuy nhiên, khi các công ty trình bày hồ sơ tham gia, không ít trường hợp còn bộc lộ những điểm yếu về năng lực tài chính, phương án triển khai và tính khả thi.
Ngày 27/11, tại cuộc họp do Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình chủ trì, năm doanh nghiệp gồm Việt Nam 3000, Discovery Group, CTCP Vận tải đường sắt Việt Nam, THACO và Vinspeed đã nêu nguyện vọng tham gia dự án.
Bộ Xây dựng cho biết nhiều hồ sơ chưa đầy đủ thông tin cơ bản, đặc biệt về khả năng huy động vốn và năng lực tài chính, khiến cơ quan quản lý phải xem xét kỹ lưỡng.
Tham vọng khổng lồ, năng lực là dấu hỏi
Trong nhóm các doanh nghiệp nộp hồ sơ, Discovery Group được chú ý nhiều nhất với đề xuất đầu tư lên tới 63 tỷ USD, cam kết hoàn toàn không sử dụng ngân sách Nhà nước.
Doanh nghiệp dự kiến thi công trong 6 năm, thêm 1 năm chuẩn bị, và khai thác 69 năm trước khi bàn giao lại cho Nhà nước. Công ty nhấn mạnh kế hoạch áp dụng tiêu chuẩn kỹ thuật châu Âu, nội địa hóa trên 70% các hạng mục, đồng thời xây dựng chuỗi cung ứng đường sắt trong nước.
Tuy vậy, nội lực thực tế của Discovery vẫn là câu hỏi lớn. Tập đoàn thành lập năm 2016 với vốn điều lệ ban đầu 260 tỷ đồng.
Theo dữ liệu đăng ký doanh nghiệp, 4 cổ đông sáng lập gồm CTCP Đầu tư & Du lịch Danko (36,9%), CTCP Đầu tư Discovery Việt Nam (14,6%), bà Nguyễn Ngọc Anh (37,7%) và ông Nguyễn Tiến Thiều (10,8%).
Cổ đông của Discovery Group.
Đến cuối năm 2017, CTCP Đầu tư Discovery Việt Nam thoái vốn, cơ cấu sở hữu chuyển sang Danko (36,9%), ông Nguyễn Tiến Thiều (38,1%) và bà Nguyễn Ngọc Anh (25%). Hiện ông Nguyễn Nam Thiều (sinh năm 1982) là Chủ tịch HĐQT kiêm người đại diện pháp luật.
Mặc dù tự quảng bá là tập đoàn đa ngành với hệ sinh thái từ bất động sản, năng lượng, công nghệ đến bán dẫn, nhiều dự án mà Discovery công bố lại không có thông tin hiện diện trên thị trường. Bộ Xây dựng và Ngân hàng Nhà nước cho rằng hồ sơ còn thiếu chứng minh năng lực tài chính, kế hoạch triển khai cũng chưa cụ thể.
Không chỉ gây chú ý với dự án đường sắt, Discovery Group mới đây còn đề xuất dự án Bệnh viện thực hành Discovery Hospital tại tỉnh Phú Thọ với quy mô 1.000 giường, đào tạo 2.500 sinh viên y khoa mỗi năm, đồng thời làm nền tảng nâng cấp Trường Cao đẳng Y tế Phú Thọ lên Đại học Y dược.
Lãnh đạo tỉnh đánh giá đề xuất phù hợp với chủ trương xã hội hóa y tế, nhưng yêu cầu cơ quan chuyên môn thẩm định kỹ phương án huy động vốn và vị trí triển khai.
Hồ sơ mơ hồ, lĩnh vực kinh doanh chưa phù hợp
Một doanh nghiệp khác là Công ty TNHH Việt Nam 3000 - Tập đoàn Đầu tư và Phát triển Việt Nam, thành lập tháng 12/2020, vốn điều lệ 369 tỷ đồng.
Công ty đăng ký đến 84 ngành nghề, chủ yếu là bán buôn thực phẩm, xây dựng công trình đường sắt và nhà ở, cùng nhiều lĩnh vực khác, nhưng danh mục dự án thực tế rất hạn chế, website của doanh nghiệp nhiều lần báo lỗi khi truy cập.
Trong phần giới thiệu, Việt Nam 3000 nêu mục tiêu "hiện thực hóa chương trình Thế giới 3000 tại Việt Nam" và hỗ trợ phát triển kinh tế, nhân quyền.
Công ty còn sở hữu 3 pháp nhân trực thuộc, gồm CTCP Năng lượng và nước 3000 Việt Nam, CTCP AGR.3000 Việt Nam và chính Công ty TNHH Việt Nam 3000.
Hoạt động kinh doanh của Công ty TNHH Việt Nam 3000 lại khá “để khác thường” so với mục tiêu tham gia dự án đường sắt.
Tuy nhiên, các hoạt động kinh doanh cụ thể lại rất hạn chế. Ở lĩnh vực công nghệ, doanh nghiệp chỉ cung cấp dịch vụ thiết kế PowerPoint; trong thương mại và dịch vụ, nổi bật là dịch vụ viết báo cáo thực tập thuê.
Tại cuộc họp, Việt Nam 3000 đề xuất tham gia dự án theo hình thức PPP và cam kết huy động vốn, nhưng không đưa ra thông tin chi tiết về tỉ lệ vốn góp, căn cứ pháp lý hay khả năng huy động tài chính. Bộ Xây dựng đánh giá hồ sơ thiếu minh chứng năng lực, trong khi Ngân hàng Nhà nước yêu cầu công khai nguồn lực tài chính của hệ sinh thái doanh nghiệp.
THACO và Vingroup vẫn là những cái tên "sáng cửa"
Ngược lại, THACO và Vingroup đưa ra các đề xuất rõ ràng, dựa trên năng lực tài chính đã được kiểm chứng.
THACO khẳng định sẽ tự bỏ 20% vốn, huy động 80% còn lại và dự kiến hoàn thành toàn tuyến trong 7 năm. Báo cáo tài chính cuối năm 2025 cho thấy vốn chủ sở hữu đạt khoảng 52.450 tỷ đồng, tổng nợ phải trả hơn 117.355 tỷ đồng.
Vingroup đề xuất mô hình đầu tư kinh doanh với tổng mức đầu tư hơn 61 tỷ USD, thi công trong 5 năm sau khi được bàn giao đất sạch, vay 80% vốn và hoàn trả trong vòng 30 năm, đồng thời chấp nhận rủi ro về đội vốn.
Phó Thủ tướng Nguyễn Hòa Bình đánh giá, một số doanh nghiệp chuẩn bị hồ sơ nghiêm túc, nhưng cũng có trường hợp báo cáo sơ sài, ý tưởng chưa rõ ràng hoặc quy mô quá nhỏ để đáp ứng dự án.
Ông nhấn mạnh cuộc họp chỉ nhằm ghi nhận thiện chí và thông tin từ doanh nghiệp, chưa phải bước lựa chọn nhà đầu tư.
Phó Thủ tướng giao Bộ Xây dựng phối hợp Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan liên quan hoàn thiện phương án đầu tư và cơ chế chính sách, làm cơ sở trình Chính phủ xem xét, từ đó triển khai siêu dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam trong thời gian tới.
