Thống đốc nêu 2 trường hợp cho vay đặc biệt lãi suất 0%/năm

Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng khẳng định mục đích cho vay đặc biệt là để đảm bảo an toàn thanh khoản hệ thống. Ảnh: Quochoi.vn.

Sáng 29/5, Quốc hội tiến hành thảo luận ở hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng (TCTD).

Một nội dung được nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm là việc chuyển thẩm quyền quyết định cho vay đặc biệt lãi suất 0%, không tài sản bảo đảm từ Thủ tướng về Ngân hàng Nhà nước (NHNN).

2 trường hợp cho vay đặc biệt 0% lãi suất

Giải trình các vấn đề đại biểu nêu, Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng cho biết thực tế, tại Luật cũ trước Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) năm 2024, thẩm quyền này đã do NHNN thực hiện. Đến Luật năm 2024 mới đặt ra quy định đưa thẩm quyền quyết định cho vay đặc biệt lên Thủ tướng.

Tuy nhiên, trong thực tiễn triển khai, những biến động của thị trường thế giới và trong nước đã đặt ra vấn đề liên quan thanh khoản của hệ thống ngân hàng, yêu cầu phải xử lý nhanh khi các trường hợp đặc biệt xảy ra, do đó Thủ tướng đã đề nghị rà soát và sửa đổi lại quy định này.

Thống đốc cũng cho biết việc cho vay đặc biệt lãi suất 0%, không tài sản bảo đảm không phải là hoạt động thường xuyên, chỉ thực hiện trong những trường hợp đặc biệt, thực sự cần thiết để đảm bảo an toàn hệ thống.

Trong Luật Các TCTD năm 2024 đã đặt ra nhiều quy định cụ thể để phát hiện từ sớm các TCTD cần can thiệp sớm. Trong giai đoạn này, nếu TCTD gặp khó khăn thanh khoản vẫn có thể được vay từ NHNN, nhưng các khoản vay này đều có lãi suất.

Thống đốc chỉ ra 2 trường hợp cơ quan quản lý sẽ áp dụng cơ chế cho vay đặc biệt 0% lãi suất, không tài sản bảo đảm, gồm xảy ra rút tiền hàng loạt và khi TCTD bị kiểm soát đặc biệt xây dựng các phương án tái cơ cấu, trong đó có phương án cho vay đặc biệt.

"Thực tế khi xét duyệt cho vay đặc biệt, NHNN bao giờ cũng yêu cầu các ngân hàng có tài sản bảo đảm trước, khi nào TCTD khó khăn quá, không còn tài sản bảo đảm thì lúc đó mới không yêu cầu", Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho hay.

Theo bà, TCTD là trung gian huy động vốn - cho vay nên tài sản của TCTD chủ yếu là các khoản phải đòi, là các khoản đã cho người dân, doanh nghiệp vay, khi cho vay đặc biệt thì phải dùng các khoản vay này làm tài sản bảo đảm. Ngoài ra, TCTD cũng có hoạt động đầu tư vào giấy tờ có giá như trái phiếu Chính phủ, các công ty tài chính.

"Trong các trường hợp cho vay thông thường khi TCTD thiếu thanh khoản, NHNN vẫn đề nghị lấy các tài sản này làm bảo đảm", Thống đốc nói và khẳng định chỉ cho vay đặc biệt, lãi suất 0%, không tài sản bảo đảm với trường hợp TCTD rất khó khăn. Mục đích cho vay đặc biệt là để đảm bảo an toàn thanh khoản hệ thống.

Như trong đề án tái cơ cấu một số ngân hàng thuộc diện chuyển giao bắt buộc vừa qua, các giải pháp lãi suất 0% với các khoản vay đặc biệt đều được đưa ra. Bởi những TCTD hoạt động không sinh lời, rất khó khăn, nếu cho vay có lãi suất, thì rất khó để tái cơ cấu.

Cần cơ chế kiểm soát cho vay đặc biệt

Trước đó, đã có nhiều đại biểu Quốc hội góp ý về nội dung này, đại biểu Nguyễn Hữu Thông (đoàn Bình Thuận) cho biết quy định cho vay đặc biệt lãi suất 0%/năm là chính sách hỗ trợ mạnh mẽ, thể hiện rõ vai trò của NHNN trong việc hỗ trợ các TCTD đang trong tình trạng đặc biệt khó khăn, nhằm giữ vững an toàn của hệ thống tài chính - ngân hàng.

Tuy nhiên, ông cho rằng quy định mức lãi suất 0%/năm mà không gắn với điều kiện áp dụng cụ thể có thể dẫn tới lạm dụng chính sách, tạo ra rủi ro, làm sai lệch môi trường cạnh tranh giữa các tổ chức tín dụng và tăng áp lực lên ngân sách quốc gia.

Quy định này cũng có khả năng mâu thuẫn với nguyên tắc thị trường, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực Nhà nước nếu không có cơ chế kiểm soát.

Do đó, đại biểu đề nghị cần quy định cụ thể rằng: "Lãi suất 0% chỉ áp dụng cho TCTD thuộc diện kiểm soát đặc biệt, tái cơ cấu bắt buộc hoặc có ảnh hưởng hệ thống đến sự ổn định tài chính quốc gia". Đồng thời, bổ sung cơ chế giám sát, công khai và đánh giá hiệu quả việc sử dụng nguồn vay đặc biệt này.

Đại biểu Nguyễn Hữu Thông, đoàn ĐBQH tỉnh Bình Thuận. Ảnh: Quochoi.vn.

Đồng quan điểm, đại biểu Nguyễn Hải Nam (đoàn TP Huế) cũng cho rằng cần quy định cụ thể về tiêu chí, điều kiện, quy trình, thủ tục, quy mô và hạn mức vay. Theo ông, nhu cầu vay đặc biệt không nhỏ nên cần cân đối nguồn lực của NHNN, vì việc này có thể làm thu hẹp dư địa chính sách tiền tệ và ảnh hưởng nhu cầu vốn của nền kinh tế.

Đại biểu cũng nhấn mạnh dù là khoản vay đặc biệt, đây vẫn là hoạt động cho vay, có rủi ro tín dụng nên khi quy định quyền này cần đi kèm với trách nhiệm của tổ chức, cá nhân liên quan.

Đại biểu Trần Thị Thu Đông (đoàn Bạc Liêu) thì cho rằng việc phân quyền cho NHNN quyết định cho vay đặc biệt có ưu điểm sẽ giải quyết nhanh chóng trong các tình huống rủi ro hệ thống hoặc khủng hoảng thanh khoản.

Tuy nhiên, vị đại biểu cho rằng khi cho vay không có tài sản đảm bảo với lãi suất 0% thì vấn đề rủi ro lại chưa có cơ chế kiểm soát và minh bạch. Do đó, bà đề nghị bổ sung yêu cầu NHNN phải báo cáo định kỳ với Chính phủ, Quốc hội về các khoản cho vay đặc biệt, các đối tượng vay, số tiền, thời hạn, kết quả.

Quy định rõ ràng tiêu chí, đối tượng được hưởng vay đặc biệt, tránh bị lạm dụng để cứu những TCTD yếu kém không đủ điều kiện.