Vì sao cổ phiếu mới lên sàn chưa chắc tăng giá?
Sau giai đoạn trầm lắng kéo dài, năm 2025 đánh dấu sự bùng nổ của các kế hoạch IPO và tăng vốn, với sự góp mặt của nhiều doanh nghiệp lớn như Techcombank Securities, VPBank Securities hay VPS Securities - những thương vụ thu hút trên dưới 10.000 tỷ đồng và xấp xỉ 20.000 nhà đầu tư tham gia.
Làn sóng này diễn ra trong bối cảnh kinh tế Việt Nam phục hồi tích cực, VN-Index tăng trưởng ấn tượng và dòng tiền quay trở lại thị trường chứng khoán. Tuy nhiên, IPO thành công không đồng nghĩa với việc giá cổ phiếu sẽ tăng mạnh ngay sau khi lên sàn.
Diễn biến của cổ phiếu mới niêm yết phụ thuộc lớn vào "thiên thời" của thị trường. Khi kinh tế vĩ mô ổn định, tâm lý nhà đầu tư tích cực và ngành nghề đang ở chu kỳ thuận lợi, cổ phiếu IPO có thể ghi nhận mức tăng đáng kể ngay từ những phiên giao dịch đầu tiên.
IPO thành công không đồng nghĩa với việc giá cổ phiếu sẽ tăng mạnh ngay sau khi lên sàn.
Ngược lại, trong bối cảnh thị trường biến động, lạm phát kéo dài, lãi suất khó lường hoặc dòng tiền thận trọng, cổ phiếu mới dễ chịu áp lực điều chỉnh mạnh.
Hiện tượng giá cổ phiếu giảm sau niêm yết không hiếm gặp, không chỉ tại Việt Nam mà cả trên các thị trường phát triển. Nguyên nhân chủ yếu đến từ yếu tố dòng tiền: nhà đầu tư có xu hướng ưu tiên các cổ phiếu vốn hóa lớn, thanh khoản cao và đã được kiểm chứng, trong khi cổ phiếu IPO với cơ cấu cung - cầu chưa ổn định dễ trở thành đối tượng chốt lời hoặc cắt lỗ của nhóm đầu tư ngắn hạn.
Áp lực này càng rõ nét hơn trong bối cảnh thị trường điều chỉnh thời gian qua. Sau giai đoạn thanh khoản bùng nổ vào quý III/2025, VN-Index bước vào nhịp điều chỉnh sâu, giá trị giao dịch sụt giảm khoảng một nửa so với đỉnh, trong khi điểm số chủ yếu được nâng đỡ bởi một số cổ phiếu vốn hóa lớn. Điều này khiến dư địa tăng giá ngắn hạn của nhiều cổ phiếu IPO trở nên hạn chế.
Dù vậy, biến động ngắn hạn chưa phản ánh đầy đủ giá trị nội tại của doanh nghiệp. Khi các báo cáo tài chính dần cho thấy hiệu quả hoạt động, khả năng sinh lời và chiến lược phát triển rõ ràng, thị trường sẽ có xu hướng định giá lại.
Thực tế cho thấy, nhiều thương vụ IPO chất lượng thường trải qua giai đoạn điều chỉnh ban đầu trước khi bước vào chu kỳ tăng trưởng trung và dài hạn. Do đó, IPO không phải là "cuộc chơi ăn nhanh", mà là bài toán đầu tư đòi hỏi sự kiên nhẫn và tầm nhìn dài hạn.
Những tấm gương điển hình
Tại Việt Nam, Ngân hàng Techcombank là một trường hợp tiêu biểu cho biến động ngắn hạn sau niêm yết. Trong phiên giao dịch đầu tiên năm 2018, cổ phiếu TCB giảm kịch biên độ 20% so với giá IPO 125.000 đồng/cổ phiếu, phản ánh tâm lý thận trọng của thị trường trước nguồn cung lớn và bối cảnh chung chưa thực sự thuận lợi.
Tuy nhiên, sau giai đoạn điều chỉnh và tích lũy, TCB dần bước vào chu kỳ tăng trưởng ổn định, trở thành một trong những cổ phiếu ngân hàng tư nhân có hiệu suất sinh lời nổi bật. Từ vùng đáy trong giai đoạn dịch Covid-19, thị giá TCB đã tăng khoảng 6 lần trong vòng ba năm tiếp theo.
Trường hợp của BIDV cũng cho thấy rõ sự khác biệt giữa diễn biến giá ngắn hạn và giá trị dài hạn. Sau IPO và niêm yết năm 2014, cổ phiếu BID chịu áp lực giảm do điều kiện thị trường không thuận lợi và lượng cổ phiếu lưu hành gia tăng.
Tuy nhiên, nhờ quá trình tái cơ cấu, cải thiện hiệu quả hoạt động và hưởng lợi từ xu hướng tăng trưởng dài hạn của ngành ngân hàng, BIDV từng bước phục hồi. Đến nay, giá cổ phiếu đã tăng khoảng 4,5 lần so với giai đoạn sau IPO, mang lại mức sinh lời đáng kể cho các nhà đầu tư nắm giữ dài hạn.
Tương tự, Vietcombank (VCB) niêm yết năm 2009 trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam chịu tác động nặng nề của khủng hoảng, khi VN-Index lao dốc từ vùng 1.100 điểm xuống đáy 246 điểm.
Dù đối mặt với môi trường thị trường bất lợi, VCB vẫn duy trì chất lượng tài sản tốt và tăng trưởng ổn định qua nhiều chu kỳ kinh tế. Tính đến ngày 24/12/2025, cổ phiếu VCB giao dịch quanh mức 57.200 đồng, cao gấp khoảng 4 lần so với thời điểm IPO, tiếp tục khẳng định vị thế dẫn đầu trong nhóm ngân hàng niêm yết.
Hiện tượng cổ phiếu giảm mạnh sau IPO không chỉ xuất hiện tại Việt Nam mà còn phổ biến trên thị trường quốc tế. Meta (tiền thân là Facebook) niêm yết ngày 18/5/2012 với giá 38 USD/cổ phiếu, nhưng chỉ sau bốn tháng đã giảm hơn 50%, xuống khoảng 17,5 USD do lo ngại về mô hình kinh doanh trên nền tảng di động.
Tuy nhiên, khi chứng minh được hiệu quả chuyển đổi quảng cáo và mở rộng hệ sinh thái, cổ phiếu Meta đảo chiều tăng mạnh. Tính đến ngày 24/12/2025, thị giá đạt khoảng 665 USD, cao hơn hơn 17 lần so với giá IPO.
Tương tự, Robinhood (HOOD) niêm yết năm 2021 với giá 38 USD trong bối cảnh chính sách tiền tệ thắt chặt và thị trường biến động mạnh, khiến cổ phiếu chịu áp lực bán lớn sau khi lên sàn.
Dù vậy, nhờ hoạt động kinh doanh dần ổn định và thị trường hồi phục, đến ngày 24/12/2025, cổ phiếu HOOD giao dịch quanh mức 122 USD, tăng hơn ba lần so với thời điểm IPO.
Từ những kinh nghiệm thực tế trong và ngoài nước, có thể thấy IPO thường chịu áp lực điều chỉnh trong ngắn hạn do yếu tố thị trường và tâm lý nhà đầu tư, nhưng điều đó không đồng nghĩa với việc giá trị dài hạn của doanh nghiệp bị phủ nhận.
Với những doanh nghiệp có nền tảng tài chính vững, mô hình kinh doanh hiệu quả và khả năng thích ứng cao, IPO chỉ là điểm khởi đầu cho một chu kỳ phát triển mới.
Vì vậy, thay vì phản ứng theo biến động giá trong những phiên giao dịch đầu tiên, nhà đầu tư cần tập trung đánh giá chất lượng doanh nghiệp, triển vọng ngành và bối cảnh thị trường, đồng thời kiên định với chiến lược nắm giữ phù hợp. Chỉ khi đó, IPO mới trở thành cơ hội đầu tư dài hạn, thay vì rủi ro mang tính ngắn hạn.
