Hộ kinh doanh phải làm gì nếu hàng hóa đầu vào không có hóa đơn?

Nhiều hộ kinh doanh đang lo lắng vì nhiều hàng hóa đầu vào không có hóa đơn hợp pháp. Ảnh: Quỳnh Danh.

Tại buổi giao lưu trực tuyến "Giải đáp, gỡ vướng về hóa đơn điện tử cho hộ kinh doanh" do Báo Tuổi Trẻ tổ chức sáng 12/6, nhiều hộ kinh doanh đã đặt câu hỏi liên quan đến việc chuyển đổi từ hình thức đóng thuế khoán sang kê khai trực tiếp theo doanh thu.

Không truy thu thuế đầu vào nếu không có vi phạm

Một trong những băn khoăn lớn là việc sử dụng hóa đơn điện tử trong bối cảnh hàng hóa đầu vào không có hóa đơn hợp pháp, điển hình như hàng sang tay, hàng mua trôi nổi hoặc tồn kho không rõ nguồn gốc.

Đại diện Cục Thuế cho biết từ ngày 1/6, các hộ kinh doanh nộp thuế khoán có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm, hộ kê khai và hộ sử dụng máy tính tiền để bán lẻ cho người tiêu dùng đều bắt buộc phải áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền với dữ liệu truyền về cơ quan thuế theo thời gian thực.

Đối với vấn đề hàng tồn kho không có hóa đơn, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế khẳng định cần phân biệt rõ giữa hàng hóa không hợp lệ (phi pháp, buôn lậu) với hàng tồn không có hóa đơn do đặc thù kinh doanh.

Trường hợp không có dấu hiệu gian lận, trốn thuế, hộ kinh doanh vẫn được tính thuế theo doanh thu bán ra, không bị truy thu thuế đầu vào của quá khứ.

Đại diện cơ quan thuế cũng đồng tình với quan điểm không truy thu nếu không có vi phạm rõ ràng.

Với các ngành nghề đặc thù như mỹ phẩm handmade, nông sản, thực phẩm tươi sống (những mặt hàng thường không có hóa đơn đầu vào), bà Cúc hướng dẫn hộ kinh doanh có thể lập bảng kê mua hàng từ người nuôi trồng, sản xuất trực tiếp, kèm thông tin cá nhân người bán, số tiền và chữ ký xác nhận. Bảng kê này có thể sử dụng để hạch toán chi phí đầu vào hợp lệ.

Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế và đại diện cơ quan thuế tại buổi giao lưu. Ảnh: VGP/HT.

Một hộ chăn nuôi heo ở Thanh Hóa đặt câu hỏi về cách xử lý đầu vào mua từ người dân và việc xuất hóa đơn khi chỉ bán vài lần trong năm.

Trả lời nội dung này, bà Nguyễn Thị Cúc cho biết với sản phẩm chưa qua chế biến như heo thịt, hộ sẽ không phải nộp thuế VAT và được miễn thuế thu nhập cá nhân. Đầu vào từ nông dân có thể kê khai bằng bảng kê theo mẫu quy định, ghi rõ thông tin người bán và số tiền thanh toán.

Có thể cân nhắc chuyển đổi thành doanh nghiệp

Cũng tại buổi giao lưu, một hộ sản xuất giày dép với doanh thu dưới 1 tỷ đồng/năm đặt vấn đề khi khách hàng yêu cầu xuất hóa đơn, hộ phải dùng loại hóa đơn nào và việc xử lý phần thuế giá trị gia tăng (VAT) đầu vào - đầu ra nên như thế nào.

Theo bà Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế, do vẫn đang nộp thuế khoán nên khi xuất hóa đơn, hộ kinh doanh phải nộp thêm phần thuế ngoài khoán với tỷ lệ 4,5%. Tuy nhiên, với hình thức này, hộ không được khấu trừ phần thuế VAT đầu vào (hiện ở mức 8%).

Do đó, nếu hộ có nhiều giao dịch phát sinh hóa đơn, nên cân nhắc chuyển đổi thành doanh nghiệp để được áp dụng phương pháp khấu trừ, có thể chuyển lỗ trong vòng 5 năm, đồng thời minh bạch hơn trong sổ sách kế toán.

Chia sẻ với một hộ kinh doanh nhà hàng ở Sầm Sơn đang cân nhắc chuyển đổi mô hình sang doanh nghiệp, bà Cúc cho rằng điều này sẽ mang lại nhiều lợi ích đáng kể. Hộ kinh doanh sẽ được khấu trừ thuế VAT đầu vào như điện, nước, nguyên liệu. Ngoài ra, các chi phí hợp lệ như thuê nhân viên, mặt bằng hay chi phí quảng bá cũng được tính toán rõ ràng hơn.

Trong trường hợp phát sinh lỗ, doanh nghiệp còn được phép chuyển lỗ trong vòng 5 năm. Đặc biệt, doanh nghiệp siêu nhỏ khi chuyển đổi từ hộ kinh doanh sẽ được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 3 năm đầu tiên và hưởng mức thuế suất ưu đãi 15-17% trong một số năm tiếp theo.

Phó cục trưởng Cục Thuế (Bộ Tài chính) giải đáp trực tuyến. Ảnh: VGP/HT.

Đối với những lo ngại về việc phải thuê kế toán, sử dụng phần mềm hay bị thanh tra thường xuyên, bà Cúc trấn an rằng hiện nay, Nhà nước đã có chính sách cung cấp phần mềm kế toán miễn phí cho doanh nghiệp siêu nhỏ. Doanh nghiệp có thể thuê đại lý thuế để tiết kiệm chi phí và nếu tuân thủ đầy đủ các quy định thì sẽ không bị kiểm tra nhiều lần trong năm.

Với nhiều hộ vẫn còn đắn đo về việc chuyển đổi mô hình có phức tạp hay không, các chuyên gia đều nhấn mạnh rằng về dài hạn, việc trở thành doanh nghiệp sẽ giúp hộ kinh doanh minh bạch hơn, thuận lợi mở rộng quy mô và tiếp cận được nhiều chính sách ưu đãi. Thậm chí, trong không ít trường hợp, số thuế phải nộp còn có thể thấp hơn so với hình thức khoán.

Trong lúc này, không ít hộ tham gia buổi giao lưu cũng phản ánh sự bất hợp lý trong việc tính thuế hiện tại, đặc biệt với hộ quy mô nhỏ, không đủ nhân sự kế toán nhưng lại bị đánh thuế trực tiếp theo doanh thu, dẫn đến nguy cơ lỗ.

Bà Cúc giải thích rằng theo pháp luật hiện hành, cá nhân và pháp nhân được phân biệt rõ: Doanh nghiệp nộp thuế thu nhập doanh nghiệp, còn hộ cá nhân thì nộp thuế thu nhập cá nhân, nên không thể áp dụng chính sách thuế cho hộ.

Dù vậy, bà cho biết trong quá khứ cũng từng có thời gian áp dụng tính thuế thu nhập cá nhân theo phương pháp "doanh thu trừ chi phí". Tuy nhiên, vì phần lớn hộ kinh doanh không có sổ sách hoặc không xác định được chi phí hợp lý, mô hình này không mang lại hiệu quả.

Bà Cúc cho rằng đề xuất xây dựng chuẩn mực kế toán riêng cho hộ kinh doanh là hợp lý và cần được nghiên cứu thêm để tăng tính minh bạch, khả thi trong quản lý thuế.

Hiện, Bộ Tài chính cũng đang xây dựng đề cương sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân, trong đó sẽ xem xét tăng mức giảm trừ gia cảnh và điều chỉnh lại biểu thuế lũy tiến theo hướng giãn bậc.