Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa ký một sắc lệnh hành pháp quan trọng về chính sách không gian, đánh dấu động thái lớn đầu tiên trong nhiệm kỳ thứ hai của ông liên quan đến khám phá vũ trụ.
Sắc lệnh này tái khẳng định mục tiêu đưa phi hành gia Mỹ trở lại bề mặt Mặt Trăng vào năm 2028 thông qua chương trình Artemis của Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Mỹ (NASA), đồng thời hướng tới việc xây dựng tiền đồn lâu dài trên Mặt Trăng vào năm 2030.
Mục tiêu năm 2028 được xem là sự hồi sinh của chỉ thị năm 2019 trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump. Khi đó, ông đặt hạn chót là năm 2024, nhưng kế hoạch đã bị trì hoãn do các vấn đề kỹ thuật với Hệ thống Phóng Không gian (SLS) của NASA và tàu đổ bộ Starship của SpaceX.
Lần này, sắc lệnh nhấn mạnh việc ưu tiên khám phá Mặt Trăng để khẳng định sự lãnh đạo của Mỹ trong không gian, đặc biệt trong bối cảnh Trung Quốc dự kiến đưa phi hành gia lên Mặt Trăng vào năm 2030.
Chương trình Artemis sẽ là nền tảng chính, với sự tham gia của các công ty tư nhân như SpaceX (phát triển tàu đổ bộ Starship), Boeing (tên lửa SLS) và Lockheed Martin (tàu Orion).
Sắc lệnh được ông Trump ký ngày 18/12 tái khẳng định các kế hoạch của NASA về việc phát triển năng lượng hạt nhân trong không gian, bao gồm cả việc chuẩn bị các lò phản ứng để phóng vào năm 2030.
Tổng thống Mỹ Donald Trump trong cuộc họp Nội các tại Nhà Trắng, ngày 2/12/2025. Ảnh: Space News
Sắc lệnh này được ban hành sau lễ nhậm chức của tỷ phú kiêm phi hành gia tư nhân và cựu khách hàng của SpaceX, Jared Isaacman, với tư cách là Giám đốc thứ 15 của NASA.
Nó cũng tái cấu trúc chính sách không gian của "xứ cờ hoa" dưới sự chỉ đạo của cố vấn khoa học trưởng của ông Trump là ông Michael Kratsios, báo hiệu một giai đoạn mới trong cách tiếp cận của chính quyền đối với quản trị không gian.
Sắc lệnh kêu gọi giải tán Hội đồng Không gian Quốc gia và chuyển giao quyền hạn của hội đồng này cho Văn phòng Chính sách Khoa học và Công nghệ. Hội đồng Không gian Quốc gia là một cơ quan của Nhà Trắng được thành lập lần đầu tiên vào năm 1989 để tư vấn cho Tổng thống về các vấn đề chính sách và thực thi không gian.
Bên cạnh khía cạnh khám phá không gian, sắc lệnh còn tập trung vào quốc phòng không gian, hướng đến việc phát triển công nghệ phòng thủ tên lửa thế hệ tiếp theo vào năm 2028 như một phần của dự án "Vòm Vàng" của ông Trump.
Nó cũng kêu gọi phát triển khả năng phát hiện và theo dõi các mối đe dọa đối với Mỹ từ quỹ đạo Trái đất tầm thấp (LEO) và không gian giữa Trái Đất và Mặt Trăng.
Kế hoạch này không chỉ nhằm đưa con người trở lại Mặt Trăng sau hơn nửa thế kỷ (lần cuối cùng là Apollo 17 năm 1972) mà còn chuẩn bị cho các sứ mệnh xa hơn, như sao Hỏa, đồng thời thu hút đầu tư thêm ít nhất 50 tỷ USD vào ngành không gian Mỹ đến năm 2028.
Trong khi ông Trump đã công khai thảo luận về các sứ mệnh đưa người lên sao Hỏa trong tương lai, Quốc hội Mỹ lại chuyển sự chú ý trở lại Mặt Trăng.
Các nhà lập pháp đã gây áp lực lên ông Jared Isaacman để ưu tiên thám hiểm Mặt Trăng, xét đến hàng tỷ USD đã được đầu tư vào các chương trình liên quan đến Artemis.
Chiến dịch tiết kiệm chi phí của chính quyền, do Elon Musk dẫn đầu với vai trò cố vấn chính phủ, đã khiến lực lượng lao động của NASA giảm 20% và ngân sách năm 2026 dự kiến bị cắt giảm 25% so với mức truyền thống 25 tỷ USD.
Những sự cắt giảm này đã làm dấy lên lo ngại trong giới khoa học và quan chức về tương lai của các dự án khoa học vũ trụ quan trọng.
Tân Giám đốc NASA Jared Isaacman từng lập luận rằng việc đưa người lên Mặt Trăng vào năm 2028 sẽ chứng minh vai trò lãnh đạo của Mỹ trong không gian và giúp Mỹ vượt qua Trung Quốc, quốc gia đang đặt mục tiêu đưa người lên Mặt Trăng vào năm 2030.
Tuy nhiên, sự thành công của kế hoạch này phụ thuộc rất nhiều vào tiến độ của tàu đổ bộ Starship của SpaceX, mà một số nhà phê bình cho rằng đang tiến triển quá chậm.
Minh Đức (Theo Strat News Global, Bloomberg)
