Cảnh 'bi đát' của Thép Pomina trước khi bắt tay Vingroup

Tập đoàn Vingroup mới đây đã công bố thiết lập quan hệ hợp tác chiến lược với CTCP Thép Pomina (UPCoM: POM), bao gồm gói tài chính đặc biệt và cơ chế đối tác ưu tiên. Động thái này đánh dấu bước chuyển đáng chú ý đối với doanh nghiệp thép thành lập từ năm 1999.

Pomina từng nằm trong nhóm dẫn đầu thị trường thép xây dựng với hệ thống 3 nhà máy luyện phôi và cán thép có tổng công suất 1,1 triệu tấn thép và 1,5 triệu tấn phôi mỗi năm. Song, từ vị thế nắm gần 30% thị phần, Pomina những năm gần đây đang rơi vào "khủng hoảng" về mặt tài chính.

Từ "biểu tượng" thép xây dựng đến cảnh nợ đầm đìa

Pomina từng là một "biểu tượng" của ngành thép nội địa, nhưng kể từ năm 2022, doanh nghiệp này rơi vào chu kỳ suy kiệt kéo dài. Năm 2022, Pomina báo lỗ hơn 1.000 tỷ đồng, mức kỷ lục trong lịch sử hoạt động, và tiếp tục ghi nhận khoản lỗ xấp xỉ nghìn tỷ trong cả năm 2023 và 2024.

Nút thắt lớn nhất của Pomina bắt nguồn từ quyết định vay nợ để đầu tư dự án lò cao giai đoạn 2019-2020. Theo chia sẻ của Chủ tịch Đỗ Duy Thái, dự án buộc phải thuê chuyên gia Trung Quốc, nhưng đúng thời điểm Covid-19 bùng phát, không ai có thể nhập cảnh. Việc thiếu chuyên gia khiến dự án bị kéo dài xuyên suốt 2020-2021, còn chi phí máy móc, thiết bị và nhân công thì "đội lên" từng tháng.

Bước sang quý III/2025, tình hình vẫn chưa cho thấy điểm sáng. Doanh thu thuần của Pomina rơi xuống chỉ còn hơn 202 tỷ đồng, chưa bằng một nửa cùng kỳ năm trước. Lợi nhuận sau thuế tiếp tục âm 183 tỷ đồng.

Gánh nặng tài chính vẫn là "sợi xích" trói chặt doanh nghiệp. Dù đã giảm nhẹ, chi phí tài chính trong quý vẫn ngốn của Pomina 159 tỷ đồng, chủ yếu là chi phí lãi vay.

Toàn bộ doanh thu gần như chỉ đủ để trả lãi ngân hàng, chưa kể chi phí vận hành, quản lý hay bán hàng. Trong nội dung giải trình, Pomina thừa nhận nhà máy Pomina 3 dù đang tạm ngưng hoạt động vẫn phải gánh toàn bộ chi phí lãi vay từ các khoản vay ngắn hạn.

Lũy kế 9 tháng năm 2025, doanh thu đạt 1.694 tỷ đồng, tăng gần 8% so với cùng kỳ. Lợi nhuận sau thuế âm 512 tỷ đồng, thấp hơn mức lỗ 792 tỷ đồng cùng kỳ, song vẫn phản ánh tình trạng kiệt quệ kéo dài.

Tính đến ngày 30/9, lỗ lũy kế chưa phân phối đã vượt 3.050 tỷ đồng, chính thức "ăn mòn" toàn bộ vốn góp của cổ đông và kéo vốn chủ sở hữu về âm gần 187 tỷ đồng. Đầu năm, chỉ số này vẫn dương 263 tỷ đồng.

Tình trạng mất cân đối tài chính trở nên rõ rệt hơn khi tổng tài sản của Pomina đạt hơn 9.032 tỷ đồng nhưng nợ phải trả đã phình lên 9.219 tỷ đồng. Áp lực đáo hạn ngắn hạn đặc biệt nặng nề khi vay và nợ thuê tài chính ngắn hạn lên tới hơn 5.237 tỷ đồng, trong khi tiền và tương đương tiền chỉ còn hơn 22 tỷ đồng, mức dự trữ gần như "trống rỗng" so với quy mô hoạt động.

Tình thế dòng tiền ngày càng căng thẳng khiến Pomina liên tục vi phạm nghĩa vụ công bố thông tin và cuối cùng bị hủy niêm yết bắt buộc trên HoSE vào tháng 5/2024.

Trong nỗ lực tái cấu trúc, Pomina từng đạt thỏa thuận bán 51% cổ phần cho Tập đoàn thép Nansei (Nhật Bản) trong năm 2024, nhưng thương vụ đổ vỡ vì giới hạn sở hữu nước ngoài thời điểm đó. Doanh nghiệp sau này cũng tìm kiếm hợp tác với các đối tác trong nước như Thaco Industries, song không đạt kết quả.

Vingroup vào cuộc

Cổ phiếu POM đã bị hủy niêm yết bắt buộc trên HoSE từ tháng 5/2024 do vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ công bố thông tin, buộc doanh nghiệp phải "đổi sàn" xuống UPCoM.

Tuy nhiên, ngay sau khi thông tin hợp tác với Vingroup xuất hiện, thị giá POM bất ngờ có những nhịp hồi hiếm hoi sau quãng thời gian dài gần như không có thanh khoản. Hiện cổ phiếu đang neo khoảng 2.900 đồng/đơn vị, mức cao nhất trong 1,5 tháng nhưng vẫn chỉ quanh vùng đáy lịch sử.

Theo thỏa thuận hợp tác, Pomina sẽ được VinMetal cung cấp khoản vay vốn lưu động với lãi suất 0% trong tối đa 2 năm, đồng thời trở thành nhà cung cấp ưu tiên cho toàn bộ hệ sinh thái Vingroup. Đại diện Vingroup cho biết nguồn vốn ưu đãi này sẽ cải thiện dòng tiền, phục hồi chuỗi cung ứng và giúp hoạt động sản xuất của Pomina vận hành ổn định trở lại, qua đó tạo nền tảng để cải thiện dần các chỉ số tài chính.

Không chỉ cấp vốn, Vingroup còn mở rộng vai trò của Pomina trong chuỗi cung ứng nội bộ, từ VinFast, Vinhomes cho đến VinSpeed..., nhằm tạo đầu ra ổn định và dài hạn cho sản phẩm thép Pomina. Đây cũng là bước đi nằm trong chiến lược tăng tỷ lệ nội địa hóa vật liệu trong các dự án lớn của tập đoàn tại Việt Nam.

Thép Pomina được kỳ vọng "hồi sinh" nhờ sự hỗ trợ của Vingroup. Ảnh: POM.

Song song đó, Vingroup cũng tham gia thúc đẩy quá trình tái cấu trúc và củng cố quản trị tại Pomina. Ông Đỗ Tiến Sĩ - người có nhiều năm kinh nghiệm trong ngành luyện kim và am hiểu sâu hoạt động của Pomina - sẽ trở lại vị trí điều hành để dẫn dắt chiến lược phục hồi trong giai đoạn mới.

Ở phía Vingroup, doanh nghiệp cũng thông báo chuyển giao vị trí Tổng giám đốc VinMetal cho ông Phạm Nhật Quân Anh, con trai cả của ông Phạm Nhật Vượng, nhằm bảo đảm tính liên tục trong chiến lược phát triển mảng luyện kim.

VinMetal được thành lập vào ngày 10/10 với vốn điều lệ ban đầu 10.000 tỷ đồng. Cơ cấu cổ đông sáng lập gồm Tập đoàn Vingroup nắm 98% vốn, tương đương 9.800 tỷ đồng; 2 cổ đông cá nhân là ông Phạm Nhật Quân Anh và ông Phạm Nhật Minh Hoàng, mỗi người sở hữu 1% vốn điều lệ, tương đương 100 tỷ đồng.

Vingroup cho biết việc thành lập công ty sản xuất thép trước hết nhằm cung ứng nhu cầu vật liệu cho các lĩnh vực cốt lõi của tập đoàn như bất động sản Vinhomes, sản xuất xe điện VinFast... Bên cạnh đó, Vingroup cũng hướng tới chủ động nguồn cung thép chất lượng cao cho các dự án công nghiệp, năng lượng, giao thông đang được nghiên cứu, đề xuất xây dựng, trong đó có tuyến đường sắt cao tốc Bắc - Nam, tuyến đường sắt đô thị TP.HCM - Cần Giờ và Hà Nội - Quảng Ninh.

Trong dài hạn, công ty đặt mục tiêu trở thành đơn vị dẫn đầu trong sản xuất thép xanh trên thị trường nội địa, ứng dụng công nghệ giảm phát thải carbon và tái sử dụng năng lượng từ các nguồn tái tạo, góp phần thúc đẩy công nghiệp luyện kim nói riêng, cũng như công nghiệp nặng tại Việt Nam phát triển.