Vụ việc hàng trăm người ngộ độc sau khi ăn bánh mì từ một tiệm "nổi tiếng" 30 năm ở TP HCM không chỉ là một sự cố y tế đơn lẻ. Nó là cú giáng vào lòng tin người tiêu dùng và phơi bày một lỗ hổng hệ thống, nơi cả quy định pháp luật và ý thức trách nhiệm dường như đều đang bị hụt hơi chạy theo hậu quả.
Ổ bánh mì vốn là biểu tượng tự hào của ẩm thực đường phố Việt Nam. Nhưng khi nó khiến hàng trăm người nhập viện, niềm tự hào đó phải nhường chỗ cho câu hỏi nhức nhối: Chúng ta đang ăn gì và ai đang bảo vệ chúng ta?
Trớ trêu nhất là sự sụp đổ của "thương hiệu" 30 năm được xây dựng bằng lòng tin. Người ta sẵn sàng xếp hàng, tin tưởng vì nó quen, nó ngon. Nhưng thực tế đã chứng minh: ngon và lâu năm không phải là bảo chứng cho an toàn.
Việc một cơ sở kinh doanh nổi tiếng mà vẫn giữ thói quen bảo quản thực phẩm theo kiểu gia đình, phơi nguyên liệu ở nhiệt độ phòng, là một sự bất cẩn chết người. Đó không chỉ là sai lầm quy trình, mà còn là hành vi coi thường sức khỏe của chính khách hàng đã làm nên "thương hiệu" 30 năm của họ.
Nhưng sai lầm của chủ cơ sở chỉ là một nửa vấn đề. Nửa còn lại là hệ thống quản lý đã ở đâu? Chúng ta không thiếu luật. Luật An toàn thực phẩm 2010 và Nghị định 15/2018/NĐ-CP đã quy định rất chi tiết: từ quy trình một chiều, dụng cụ bảo quản (tủ mát) riêng biệt; đến việc nguyên liệu phải có nguồn gốc; và cơ sở phải có giấy chứng nhận ATTP.
Cơ sở gây ngộ độc rõ ràng đã vi phạm nghiêm trọng. Vậy tại sao vẫn lọt lưới? Câu trả lời có thể nằm ở thực trạng "cha chung không ai khóc". Đầu tiên là trách nhiệm của chính quyền địa phương, đơn vị gần dân nhất. Liệu việc quản lý thức ăn đường phố đang bị xem nhẹ, quá tải, hay việc kiểm tra chỉ mang tính hình thức?
Tiếp đến là vai trò của cơ quan chuyên ngành (Sở An toàn thực phẩm, Sở Y tế). Việc cấp giấy chứng nhận ATTP không thể là một giấy phép con rồi thôi. Nó phải đi kèm với hậu kiểm gắt gao và thực chất. Kiểm tra phải là kiểm tra thực chất (họ làm patê, bảo quản ra sao), chứ không phải kiểm tra đối phó trên giấy tờ.
Và cuối cùng, là câu hỏi về nguồn gốc nguyên liệu. Patê, chả, thịt nguội... từ đâu ra? Nguồn cung có được kiểm soát, hay vẫn là các cơ sở nhỏ lẻ, không nhãn mác? Khi trách nhiệm bị xé lẻ, phối hợp lỏng lẻo, thì các chủ cơ sở sẽ "nhờn" luật, chỉ đối phó khi có đoàn kiểm tra.
Vụ ngộ độc hàng loạt này là một hồi chuông báo động, đòi hỏi một sự thay đổi tận gốc rễ. Về phía người kinh doanh, lợi nhuận không thể đặt trên sức khỏe cộng đồng. Mở rộng quy mô phải đi kèm với chuẩn hóa quy trình.
Đối với các cơ quan quản lý, cần thay đổi tư duy. Đừng chạy theo xử lý ngộ độc, hãy phòng ngừa bằng cách siết chặt hậu kiểm. Một cơ sở vi phạm phải bị xử phạt thật nặng (kể cả truy cứu hình sự nếu đủ yếu tố cấu thành), chứ không chỉ là tạm đình chỉ rồi vài bữa lại mở.
Và với chính người tiêu dùng, chúng ta cũng phải là người tiêu dùng thông thái. Ngon và đông khách là một tiêu chí, nhưng vệ sinh phải là tiêu chí hàng đầu. Hãy dùng quyền lực tẩy chay của mình đối với những cơ sở lơ là vệ sinh.
Chúng ta không thể tiếp tục chấp nhận việc ăn một ổ bánh mì mà như đang đánh cược với sức khỏe. ATTP phải là một cam kết không thể nhân nhượng, nếu không, ổ bánh mì nổi tiếng hôm nay sẽ trở thành một tai tiếng khó gột rửa của ngày mai.
